ကမၼဠာန္းေလးဆယ္ႏွင့္၀ိပႆနာ

ကမၼဠာန္းေလးဆယ္ အေၾကာင္းႏွင့္၀ိပႆနာကို ဗဟုသုတအားျဖင့္ အက်ဥ္းရုံး တင္ျပေပးပါမယ္

ကမၼႆဌာနံ ကမၼ႒ာနံ။
ကမၼႆ၊ ဘာ၀နာကုိပြားမ်ားအားထုတ္မူ႕၏ ။ ဌာနံ၊ တည္အာရုံသည္။ ကမၼ႒ာနံ၊ ကမၼ႒ာန္းမည္၏ ။
သမထဘာ၀နာ အားထုတ္မူ႕၏ တည္ရာျဖစ္ေသာ ပထ၀ီကသုိဏ္း၊ အာေပါကသုိဏ္း၊ စသည့္အာရုံမ်ားသည္လည္းေကာင္း၊ ၀ိပႆနာ ဘာ၀နာ အားထုတ္မူ႕၏ တည္ရာ ျဖစ္ေသာ ရုပ္နာမ္အာရုံသည္လည္းေကာင္း၊ ကမၼ႒ာန္းပင္ ျဖစ္ၾက၏ ။ သုိျဖစ္၍ သမထ ကမၼ႒ာန္းႏွင့္ ၀ိပႆနာ ကမၼ႒ာန္း ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဴိး အျပား ရွိပါတယ္။
(၁) သမထကမၼ႒ာန္း ၄၀။ ။
ကသုိဏ္း ၁၀-ပါး။ အသုဘ ၁၀-ပါး။ အႏုႆတိ ၁၀-ပါး။ အပၸမညာ(၀ါ)ျဗဟၼ၀ိဟာရ ၄-ပါး။ အာရုပၸ ၄-ပါး။ အာဟာေရပဋိကူလသညာ ၁-ပါး။ စတုဓာတု၀ ၀တၱာန္ ၁-ပါး ဟူ၍ ၄၀ ေသာ ကမၼ႒ာန္းတုိ႕ကုိ သမထကမၼ႒ာန္း ဟုေခၚဆုိပါသည္။
(၂) ၀ိပသႆနာကမၼ႒ာန္း ။ ။
ရုပ္နာမ္တုိ႕ ၏ အနိစၥလကၡဏာ၊ ဒုကၡလကဏၡာ၊ အနတၱလကၡဏာ၊ တည္းဟူေသာ လကၡဏာေရး သံုးပါးတုိ႕ကို ဆင္ျခင္သံုးသပ္ျခင္းကုိ ၀ိပႆနာ ကမၼ႒ာန္းဟု ေခၚဆုိပါသည္။
မွတ္ခ်က္။ ။ ကမၼ႒ာန္းသည္ အာရုံကမၼ႒ာန္း အာရမၼဏိက ကမၼ႒ာန္း ဆုိျပီး ႏွစ္မ်ဳိး ကြဲျပားေသးသည္ ပထ၀ီကသိုဏ္း စေသာ သမထဘာ၀နာ၏ အာရုံမ်ားႏွင့္ ေတဘူမက သခၤ ါဟူေသာ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱ၊ အာရုံမ်ားသည္ အာရုံ ကမၼ႒ာန္း ျဖစ္သည္။ ပြားမ်ားအားထုတ္မူ႕သည္ အာရမၼဏိက ကမၼ႒ာန္း မည္၏။ ေရွးေရွး အားထုတ္မူ႕၌တည္၍ ေနာက္ေနာက္အားထုတ္မူ႕မ်ားျဖစ္ၾကသျဖင့္ ေရွ႕အားထုတ္မူ႕သည္ ေနာက္အားထုတ္မူ႕၏ တည္ရာ ဌာန ျဖစ္သည္။

ကသုိဏ္း (၁၀)ပါး
ကသိဏ=ကသုိဏ္း အၾကြင္းအက်န္မရွိ အလံုးစံု ဟူေသာ အနက္ရွိ၏ ေျမၾကီး က်ယ္၀န္းေသာ ကသုိဏ္း၀န္းကုိ ၾကည့္ရွဴ႕ေသာအခါ တစ္စိတ္တစ္ေဒသ၌
စိတ္ကို စြဲမထားပဲ ကသုိဏ္း၀န္တစ္ခုလံုးကို အႏွံ႕အျပား စိတ္ မ်က္စိႏွင့္ ငွံ၍ၾကည့္ရွဴ႕အပ္၏ ။ဤကဲ့သုိ႕ ကမၼဠာန္းရွဴ႕ေသာ ပုဂၢဳိလ္က အလံုးစံုအကုန္စင္
တစ္ျပဳိင္နက္ထဲ ထင္ျမင္ေအာင္ ၾကည့္ရွဴ႕အပ္ေသာ အာရုံကုိ ကသုိဏ္း ဟုေခၚ၏ ။
၁။ ပထ၀ီကသုိဏ္း = ေျမကသုိဏ္း
၂။ အာေပါကသုိဏ္း = ေရကသုိဏ္း
၃။ ေတေဇာကသိုဏ္း = မီးကသုိဏ္း
၄။ ၀ါေယာကသုိဏ္း =ေလကသုိဏ္း
၅။ နီလကသုိဏ္း = အညုိေရာင္အဆင္းကသိုဏ္း
၆။ ပီတကသိုဏ္း = ေရႊေရာင္အဆင္းကသိုဏ္း
၇။ ေလဟိတကသုိဏ္း = အနီေရာင္အဆင္းကသိုဏ္း
ဂ။ ၾသဒါတကသိုဏ္း = အျဖဴေရာင္အဆင္းကသုိဏ္း
၉။ အာကာသကသုိဏ္း = ေကာင္းကင္ဟင္းလင္းျပင္ကသုိဏ္း
၁၀။ အာေလာကကသုိဏ္း = အလင္းေရာင္ကသုိဏ္း

အသုဘ (၁၀) ပါး
အသုဘ သဒၵါသည္ မတင့္တယ္ ဟူေသာ အနက္ကိုေဟာ၏ ဤေနရာ၌ ခႏၶာကုိယ္ႏွင့္ စပ္ဆက္၍ ေသလြန္ျပီးေသာအခါ ျဖစ္ေပၚလာေသာ မတင့္တယ္သည့္ ပုံသ႑န္အမ်ဳိးမ်ဳိးကုိ
အသုဘဟု ေခၚ၏ ။
၁။ ဥဒၶဳမာတက = ေသလြန္ျပီး ၂ ရက္ ၃ ရက္ၾကာေသာအခါ ဖူးဖူးေရာင္ပုပ္သျဖင့္ စက္ဆုပ္ဖြယ္ မသာေလာင္း။
၂။ ၀ိနီလက = အသားမ်ားရာ၌ နီ၊ ျပည္စုရာ၌ျဖဴ၊ ဤသုိ႕ အနီအျဖဴ ေရာစပ္လ်က္ ညဳိမည္းပုပ္ပြေနေသာ မသာေလာင္း။
၃။ ၀ိပုဗၺက = ျပည္တစုိ႕စို႕ေပါက္ကြဲယုိလ်က္ စက္ဆုပ္ဖြယ္ရာ မသာေလာင္း။
၄။ ၀ိစိၧဒၵက = ကုိယ္အထက္ပုိင္း ေအာက္ပုိင္း ႏွစ္ပုိင္းသုံးပုိင္း ျပတ္ေနေသာ မသာေလာင္း။
၅။ ၀ိကၡာယိတက = ေခြး၊ ဠင္းတ၊ က်ီး စသည္တုိ႕ ခဲစား ကုိက္ျဖတ္ထားေသာ မသာေလာင္း။
၆။ ၀ိကိၡတၱက = လက္၊ေျခ၊ ဦးေခါင္း၊ ကိုယ္ခႏၶာတုိ႕ကုိ တကြဲတျပားစီ ဖရုိဖရဲ ၾကဲပစ္ထားေသာ မသာေလာင္း။
၇။ ဟတ၀ိကိၡတၱက = ဓားလွံ လက္နက္ျဖင့္ အစိတ္စိတ္ ေနေအာင္ ညွင္းပန္း ႏွိပ္စက္ျပီး သတ္ျဖတ္ထားေသာ မသာေလာင္း။
ဂ။ ေလာဟိတက = ေသြးမ်ား ထြက္ရုိ၍ တစ္ကုိယ္လံုး လိမ္းက်ံေနေသာ မသာေလာင္း။
၉။ ပုဠဳ၀က = ပုိးေလာက္မ်ား ျပည္ႏွက္ေနေသာ မသာေလာင္း။
၁၀။ အဌိက = အရုိးမ်ား ျပည့္ႏွက္ေနေသာ မသာေလာင္း။
မွတ္ခ်က္။ ။ အသုဘ အျခင္းအရာကို သူေသေကာင္ ၌သာ ရသည္မဟုတ္ အသက္ရွင္ဆဲ အခုိက္၌လည္း ေလျဖန္း၍ ေဖာေရာင္ေနသည့္အခါ အနာမ်ားမွ ေသြးျပည္ယုိထြက္ေနသည့္အခါ
သြားရုိးေပၚေနသည့္အခါ ဥဒၶဳမာတက၊ ၀ိပုဗၺက၊ ေလာဟိတက၊ အဠိကသေဘာ မ်ားကိုရႏုိင္သည္ ပင္ကုိအေနအထား၌ပင္လ်င္ အတြင္း၌အရုိးမ်ားကို တုိင္ထူ၍ အရုိးမ်ားျဖင့္ အျခင္ရနယ္ဖြဲ႕၍ ၾကြက္သားမ်ား အေၾကာမ်ားတုိ႕ႏွင့္ ဖြဲခ်ည္လ်က္ အထက္၌ အေပၚယံအေရပါးကုိ ျခဳံလြမ္းထားျပီး ဆံပင္ ေမြးညွင္းမ်ားက ေပါက္ေရာက္ေနၾကသျဖင့္ ခႏၶာျဖစ္လာပံုကို ဆင္ျခင္ျပီး အသုဘ ကမၼ႒ာန္းအျခင္းအရာကို ထင္ျမင္လာေစႏုိင္ပါသည္။

အႏုႆတိ (၁၀) ပါး ။ ။
အႏုႆတိ= အႏု+သတိ = အဖန္ဖန္+ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့မူ႕ (သတိေစတသိက္) ကို အႏုႆတိ ဟုိေခၚသည္။
၁။ ဗုဒၶႏုႆတိ = ဘုရား၏ ပံုသ႑န္ေတာ္ႏွင့္ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားကို အဖန္ဖန္ေအာင့္ေမ့ ဆင္ျခင္မူ႕။
၂။ ဓမၼာႏုႆတိ = ပိဋကတ္တရားေတာ္မ်ားႏွင့္ တကြ မဂ္ဖုိလ္ နိဗၺာန္ တရားေတာ္မ်ား၏ ဂုဏ္ေတာ္တုိ႕ကို အဖန္ဖန္ ေအာင့္ေမ့ ဆင္ျခင္မူ႕။
၃။ သံဃႏုႆတိ = အရိယာ သံဃာေတာ္မ်ား၏ ဂုဏ္ေတာ္တုိ႕ကို အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ ေအာင့္ေမ့မူ႕။
၄။ သီလာႏုႆတိ = မိမိ ေစာင့္ထိန္းေသာ သီလအမ်ဳိးမ်ိဳးတုိ႕၏ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားႏွင့္ မက်ဳိးမေပါက္ မေျပာက္မပ်က္ ပံုကို အဖန္ဖန္ေအာင့္ေမ့ ဆင္ျခင္မူ႕။
၅။ စာဂါႏုႆတိ = ဂုဏ္ပကာသနကိုလည္းမေမ်ာ္၊ ၀န္တုိမူ႕လည္းမဖက္ပဲ ရက္ရက္ေရာေရာ မိမိစြန္႕ၾကဲေပးလွဴေသာ အလွဴဒါနကိုဂုဏ္ကို အဖန္ဖန္ ေအာင့္ေမ့မူ႕။
၆။ ေဒ၀တာႏုႆတိ = နတ္၊ ျဗဟၼာမ်ားကို သက္ေသျပဳျပီး မိမိ၏ကုသုိလ္ေကာင္းမူ႕မ်ားကို အဖန္ဖန္ ေအာင့္ေမ့မူ႕။
ရ။ ဥပသမာႏုႆတိ = နိဗၺာန္ ျငိမ္ေအးပံုစသည့္ ဂုဏ္ေက်းဇူးမ်ားကို အဖန္ဖန္ ေအာင့္ေမ့မူ႕။
ဂ။ မရဏႏုရႆတိ = မိမိ၏ေသျခင္းသေဘာကို အဖန္ဖန္ ေအာင့္ေမ့မူ႕။(ဆင္ျခင္ဖန္မ်ားေသာ ေသျခင္းသေဘာသည္ စိတ္တြင္စြဲထင္ျပီး သတိသံေ၀ဂ ရေစမည္။)
၉။ ကာယဂတာသတိ = ဆံပင္၊ ေမြးညွင္း စသည့္ ၃၂ ေကာ႒ာသကို ထင္ေအာင္ အဖန္ဖန္ ၾကည့္ရွဴ႕ ေအာင့္ေမ့ ဆင္ျခင္မူ႕။
၁၀။ အာနာပါနႆတိ = ထြက္သက္၀င္သက္ကုိ ေအာင့္ေမ့ ဆင္ျခင္မူ႕။
မွတ္ခ်က္။ ။ အႏုႆတိ ၁၀-ပါး လံုး၏တရားကိုယ္မွာ သတိေစတသိက္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶႏုႆတိသည္ အာရမၼဏိကတရားျဖစ္၏ ထုိသတိ၏အာရုံျဖစ္ေသာ ကမၼ႒ာန္းကား ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ စသည္တုိ႕ပင္ျဖစ္သည္။

အပၸမညာ (၄)ပါး။ ။
သတၱ၀ါတစ္ဦး ျဖစ္ေစ၊ အမ်ားျဖစ္ေစ၊ ဤေရြ႕ဤမ်ွ ဟုအတုိင္းအတာပမာဏ ကန္သတ္မထားပဲ သတၱ၀ါပညတ္၌ျဖစ္ေသာ တရားကို အပၸမညာဟု ေခၚသည္။
၁။ ေမတၱာ = သတၱ၀ါအမ်ားကုိ ေကာင္းစားေစလုိျခင္း၊ ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏုိးေစျခင္းသေဘာ။ တရားကုိယ္မွာ အေဒါသ ေစတသိက္ ျဖစ္သည္။
၂။ ဂရုဏာ = ဒုကိၡတသတၱ၀ါပညတ္ကို အာရုံျပဳ၍ သနားၾကင္နာျခင္းသေဘာ၊ တရားကုိယ္မွာ ဂရုဏာ ေစသသိက္ ျဖစ္သည္။
၃။ မုဒိတာ = သုခိတသတၱ၀ါပညတ္ကိုအာရုံျပဳ၍ ၀မ္းေျမာက္ျခင္းသေဘာ၊ တ၇ားကုိယ္မွာ မုဒိတာေစတသိက္ျဖစ္သည္။
၄။ ဥေပကၡာ =သတၱ၀ါပညတ္ကုိ အာရုံျပဳ၍ ကံစီမံရာျဖစ္ၾက၏ဟုေအာင့္ေမ့ဆင္ျခင္ကာ လစ္လ်ဴရွဴ႕ျခင္းသေဘာ၊ တရားကုိယ္မွာ တၾတမဇၥဳတၱတာ ေစတသိက္ျဖစ္သည္။
မွတ္ခ်က္။ ။ ေမတၱာ၊ ဂရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥေပကၡာတုိ႕သည္ အာရုံကမၼ႒ာန္းမ်ား မဟုတ္ၾက။ အာရမၼဏိက(အာရုံရွိေသာ) ကမၼ႒ာန္းမ်ားျဖစ္သည္။ ျဗဟၼာ၀ိဟာရတ၇ား သည္ အပၸမညာ ေလးပါးပင္ ျဖစ္သည္။
ေမတၱာ၏ ကမၼ႒ာနး္အာရုံသည္ ပီယ(ခ်စ္အပ္ေသာသူ)ႏွင့္ မနာပ (ျမတ္ႏိုးအပ္ေသာသူ) သတၱ၀ါတုိ႕ျဖစ္သည္။ ဂရုဏာ၏ ကမၼ႒ာန္း အာရုံသည္ ဒုကၡိတ သတၱ၀ါျဖစ္သည္။ မုဒိတာကမၼ႒ာန္း၏ အာရုံကား သုခိတ သတၱ၀ါျဖစ္သည္။ ဥေပကၡာကမၼ႒ာန္း၏ အာရုံကား ဒုကၡိတ၊ သုခိတ၊ မဇၥဳတၱသတၱ၀ါ ပညတ္တုိ႕ျဖစ္သည္။

အာဟာေ၇ပဋိကုလသညာ (၁) ပါး။ ။
အာဟာေရ= အစာအဟာရ၌ + ပဋိကူလ = စက္ဆုပ္ရႊံရွာဖြယ္ + သညာ = မွတ္သားျခင္း။
စားေသာက္မ်ဳိသြင္အပ္ေသာ ခဲဖြယ္ေဘာဇဥ္စသည့္အစာအဟာရ တုိ႕တြင္ စက္ဆုပ္ဖြယ္ဟု ထင္ျမင္လာေအာင္ ေအာင့္ေမ့ဆင္ျခင္ ရွဴ႕မွတ္ေသာ သညာကိုေခၚသည္။ အဟာရကူလသညာသည္ အာရမၼဏိကတရားပင္ျဖစ္သည္။ ထုိသညာ၏ ကမၼ႒ာန္းအာရုံသည္ကား စားေသာက္ဖြယ္ အစာအဟာရပင္ျဖစ္သည္။

စတုဓာတု၀တၱာန္ (၁) ပါး။ ။
စတုဓာတု = ဓာတ္ ေလးပါး + ၀ ၀တၱာန္ = ပုိင္းျခားတတ္ေသာ ညဏ္။
ခႏၶာကိုယ္၌ ပထ၀ီ၊ ေတေဇာ၊ အာေပါ၊ ၀ါေယာ ဟူေသာ ဓာတ္ၾကီးေလးပါးကုိ ပိုင္းျခားတတ္ေသာ ပညာညဏ္ျဖစ္သည္။ ဒီညဏ္သည္လည္း အာရမၼဏိက တရားပင္ျဖစ္သည္ အာရုံကမၼ႒ာန္းကား ဓာတ္ၾကီးေလးပါး ပင္ျဖစ္သည္။
မွတ္ခ်က္။ ။ခႏၶာကုိယ္တြင္ ဓာတ္ၾကီးေလးပါးကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျပီး ရွဴ႕မွတ္ ဆင္ျခင္ဖန္မ်ားလွ်င္ အတၱဒိ႒ိကင္းလ်က္ မဂ္ အပၸနာသိုိ႕ ေရာက္သည္၊ ထုိ႕ေၾကာင့္ စတုဓာတုကမၼ႒ာန္းသည္ သမထ ကမၼ႒ာန္းမွ်မဟုတ္ပဲ အနတၱ၀ိပႆနာလည္းျဖစ္သည္။

အာရုပၸ (၄) ပါး။ ။
အာကာသာနဥၥာယတနစ်ာန္၊ ၀ိညာဏဥၥယတနစ်ာန္၊ အာကိဥၥညာယတနစ်ာန္၊ ေန၀သညာ နာသညာယတနစ်ာန္ တုိ႕ကုိ အာရုပၸ ေလးပါး ဟုေခၚသည္။
အာရုပၸေလးပါးတုိ႕သည္ အာရမၼဏိကတရားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္ ဤတရားတုိ႕၏ ကမၼ႒ာန္းအာရုံကား ေကာင္းကင္ ပညတ္ စေသာ ေလးပါး တုိ႕ျဖစ္ၾကသည္။
၁။ ပထမရုပၸ၏ အာရုံသည္ ကသုိဏ္းနိမိတ္ကုိ ခြာျပီး ရအပ္ေသာ ေကာင္းကင္ ပညတ္ျဖစ္သည္။
၂။ ဒုတိယာရုပၸ၏ အာရုံသည္ အာကာသာနဥၥယတနစ်ာန္စိတ္ျဖစ္သည္။
၃။ တတိယအာရုပၸ၏အာရုံသည္ အာကာသာနဥၥာယတနစ်ာန္စိတ္၏ မရွိျခင္းဟူေသာ နတၳိေဘာပညတ္ျဖစ္သည္။
၄။ စတုတၳရုပၸ၏ အာရုံသည္ အာကိဥၥညာယတနစ်ာန္စိတ္ျဖစ္၏။

ကမၼ႒ာန္းျဖင့္ စ်ာန္ မ်ားရရွိႏုိင္ပံုကို အနည္းငယ္တင္ျပခ်င္ပါသည္။
၁။ ကသုိဏ္း (၁၀) ပါး ႏွင့္ အာနာပါန ကမၼ႒ာန္းသည္ ရူပါ၀စရ စ်ာန္ ၅ ပါးလံုး၏ အာရုံျဖစ္သည္။ ဒီကမၼ႒ာန္းတုိ႕ အနက္မွ တစ္ခုကို အားထုတ္လ်င္ ရူပစ်ာန္ ၅ ပါးလံုးကို ရရွိႏုိင္ပါသည္။
၂။ အသုဘ (၁၀)ပါးႏွင့္ ကာယဂတာသတိ ကမၼ႒ာန္းတုိ႕သည္ ပထမ စ်ာန္ကုိသာ ျဖစ္ေစသည္။
၃။ ေမတၱာ၊ ဂရုဏာႏွင့္ မုဒိတာ ဘာ၀နာတုိ႕သည္ ပထမစ်ာန္၊ ဒုတိယစ်ာန္၊ တတိယစ်ာန္၊ စတုတၳစ်ာန္ ဟူေသာ ရူပစ်ာန္ ၄ ပါးကုိ ျဖစ္ေစႏဳိင္သည္။
၄။ ဥေပကၡာ ဘာ၀နာသည္ ရူပါ၀စရပဥၥမစ်ာန္ကုိသာျဖစ္ေစႏဳိင္သည္။
အထက္ပါ စကားအရ ပထမစ်ာန္၏ အာရုံကမၼ႒ာန္းသည္ (၀ါ) ပထမစ်ာန္ကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ ကမၼ႒ာန္းတုိ႕သည္ ကသုိဏ္း (၁၀)ပါး၊ အသုဘ (၁၀)ပါး၊ ေမတၱာ၊ ဂရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ အာနာပါနႆတိ၊ ကာယဂတာသတိ ဟူ၍ ကမၼ႒ာန္း (၂၅) ပါးျဖစ္သည္။
ဒုတိယစ်ာန္၊ တတိယစ်ာန္ႏွင့္ စတုတၳစ်ာန္တုိ႕၏ အာရုံကမၼ႒ာန္းသည္(၀ါ) ဤစ်ာန္ကို ရေစေသာ ကမၼ႒ာန္းတုိ႕သည္ ကသုိဏ္း (၁၀)ပါး၊ အာနာပါနႆတိ၊ ေမတၱာ၊ ဂရုဏာ၊ မုဒိတာ ဟူ၍ ကမၼ႒ာန္း (၁၄)ပါး ျဖစ္သည္။
ပဥၥမစ်ာန္၏ အာရုံကမၼ႒ာန္းသည္ (၀ါ) ဤစ်ာန္ကို ရေစႏုိင္ေသာ ကမၼ႒ာန္းတုိ႕သည္ ကသုိဏ္း (၁၀)ပါး၊ အာနာပါနႆတိ၊ ဥေပကၡာ ဟူ၍ ကမၼ႒ာန္း ၁၂ ပါးတုိ႕ျဖစ္သည္။
ရူပါ၀ရစ်ာန္ကုိ ျဖစ္ေပၚေစေသာ ကမၼ႒ာန္း စုစုေပါင္းမွာ ကသုိဏ္း (၁၀) ပါး အသုဘ (၁၀)ပါး အပၸမညာ (၄) ပါး အာနာပါနာႆတိ၊ ကာယဂတာသတိ ဟူ၍ ၂၆ ပါးရွိသည္။
၅။ အာရုပၸကမၼ႒ာန္း ၄ ပါးတုိ႕သည္ အရူပစ်ာန္ ၄ ပါးကို အသီးသီး ျဖစ္ေစသည္။
၆။ ဗုဒၶႏဳႆတိမွ မရဏာ ႏုႆတိအထိ ေရွ႕ အႏုႆတိ (၈)ပါးႏွင့္ အာဟာေရ ပဋိကူလသညာ၊ စတုဓာတု၀ ၀တၱာန္ ဟူေသာ ကမၼ႒ာန္း (၁၀) ပါးတုိ႕သည္ မည္သည့္ စ်ာန္ကိုမွ မျဖစ္ေစႏုိင္ပါ။

စကားခ်ပ္ ။ ။ ကမၼ႒ာန္းရွဴ႕ရမည့္ ပုဂၢဳိလ္ စရုိက္ ၆ ပါးႏွင့္ ၊ စ်ာန္ျဖင့္ ကမၼ႒ာန္းကို ေ၀ဖန္ပံု၊ နိမိတ္ႏွင့္ ကမၼ႒ာန္းတြဲစပ္ပံုမ်ား စ်ာန္အဆင့္ဆင့္ျဖစ္ေပၚပံုမ်ား ရွင္းျပခ်င္ေသာလည္းပဲ နားရွဳပ္မည္ဆုိးပါသည္ သုိ႕ေသာ္ အလွ်င္သင့္ပါက ဆက္လက္ေဖာ္ျပေပးပါမည္

သမထဘာ၀နာတြင္ စ်ာန္စိတ္ငါးပါးရွိပါသည္ ယင္းတုိ႕မွာ ၀ိတတ္၊ ၀ိစာရ၊ ပိတိ၊ သုခ၊ ဧကဂၢတာ တုိပင္ျဖစ္သည္။
၀ိပသာနာဘာ၀နာ၏ တရားကုိယ္သည္ မဟာကုသိုလ္ၾကိယာစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္သည့္ ညဏ္ပညာေခၚ ပညိေၿႏၵေစတသိက္ျဖစ္ပါသည္။

၀ိပႆနာ ဘာ၀နာ။ ။
ေလာကသံုးပါးတြင္ ထင္ရွားရွိေသာ ေတဘူမက ရုပ္နာမ္တရားတုိ႕ကို အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱဟု ရွဴ႕ျမင္တတ္သည္ ညဏ္ပညာကို ၀ိပသာနာဟု ေခၚပါတယ္ တစ္နည္းဆုိရေသာ္ ပရမတ္တရားတုိ႕ကုိ ရွဴ႕ျမင္သံုးသပ္ျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။ ၀ိပႆာနာ ဘာ၀နာကုိ ပြားမ်ား အားထုတ္ရင္ ေရွ႕ဦးစြာ ၀ိပႆနာညဏ္မ်ားျဖစ္ေပၚလာျပီး ဤညဏ္ရင့္သန္လာပါက မဂ္ညဏ္ ဖုိလ္ညဏ္တုိ႕ ျဖစ္ေပၚလာၾကပါသည္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား၏ လမ္းစဥ္၏ အနစ္သာရသည္ ကိေလသာပယ္သက္ေရးျဖစ္ပါတယ္ ကိေလသာကုိ အၾကြင္းအက်န္မရွိပယ္သက္ႏွိင္ရင္ ၀ဋ္ဆင္းရဲ အေပါင္းမွ လြတ္ေျမာက္ျပီး သႏိၱသုခဟူေသာ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာကို ရရွိခံႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါသည္ ဤကိေလသာမ်ားကို ၀ိပႆနာ ညဏ္ျဖင့္သာလွ်င့္ ပယ္သက္ႏုိင္ပါတယ္။ ကိေလသာပယ္သက္ေရးတြင္လည္း အဆင့္သံုးဆင့္ ရွိပါသည္ ပထမအဆင့္တြင္ ဒုစရုိက္မူ႕မ်ားကို ကုိယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္ေစတတ္ေသာ ၀ိတိကၠမကိေလသာေခၚ ရုန္႕ရင္းၾကမ္းတမ္းေသာ ကိေလသာမ်ားကို သီလျဖင့္ ဖိႏွိပ္ထိန္းသိမ္းထားရန္ျဖစ္သည္၊ သီလစင္ၾကယ္ေနသူသည္ ကုိယ္မူ ႏွဳတ္မူ စင္ၾကယ္သန္႕ရွင္းေနပါမည္။ ဒုတိယအဆင့္တြင္ ငုပ္လွ်ဳိေနေသာ အေျခအေနမွ ထၾကြႏုိးၾကားလာေသာ ပရိယု႒ာနကိေလသာမ်ားကို သမာဓိျဖင့္ခ်ဳိးႏွိမ္ ႏွိပ္ကြပ္ထားျပီး သမာဓိျဖင့္ ေကာင္းေသာ အာရုံတစ္ခုမွာ စိတ္ကို စုစည္းထားႏဳိင္သူသည္ ကာမစၧႏၵ၊ ဗ်ာပါဒ၊ ထိနမိဒၵ၊ စသည့္ နီ၀ရဏ တရားမ်ားကို ဖယ္ရွားထားႏုိင္သျဖင့္ စိတ္ၾကည္လင္သန္႕ရွင္းေနမည္ျဖစ္သည္။ တတိယအဆင့္တြင္ အလြန္ထက္ျမတ္သည့္ မဂ္ပညာျဖင့္ ျငိမ္၀ပ္ေနေသာ အႏုသယကိေလသာမ်ားကုိ အျမစ္ပါမက်န္ ပယ္သက္ရန္ျဖစ္သည္ စိတ္တည္ၾကည္သူသည္ ထုိးထြင္း၍ သိျမင္ႏုိင္သည္ဟု ျမတ္စြာ ဘုရားေဟားၾကားထားသည့္ႏွင့္အညီ သမာဓိ ထူေထာင္ျပီးေနာက္ ရုပ္နာမ္ငါးပါးကို စူးစုိက္၍ ရွဴ႕မွတ္မွသာလွ်င္ ရုပ္နာမ္တုိ႕၏ သေဘာမွန္ျဖစ္သည့္ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱ၊ လကၡဏတုိ႕ကုိ ထင္ထင္ရွားရွား သိျမင္ေသာ ညဏ္ျဖစ္လာပါသည္ သုိ႕ျဖစ္၍ .....၀ိပႆနာ က်င့္စဥ္တြင္ အေျခခံအက်ဆံုးႏွင့္ အဆံုးစြန္ေသာ ညဏ္စဥ္ထိတုိင္ေအာင္ မပါမျဖစ္ေသာ အရာမွာ သတိပ႒ာန္ေလးပါးႏွင့္ မဂၢင္ ရွစ္ပါး ျဖစ္ေသာ သတိ၊ ပညာ ပင္ျဖစ္ပါသည္။